Đồng phạm là gì? Các loại đồng phạm và dấu hiệu

Đồng phạm là gì? Gồm những loại nào theo quy định của pháp luật Việt Nam? Đây là một khái niệm quan trọng trong Hình sự.

Trong một vụ án không phải lúc nào hành vi phạm tội cũng do một người thực hiện. Có những trường hợp nhiều người cùng tham gia vào việc thực hiện tội phạm, mỗi người giữ một vai trò khác nhau. Tình huống đó được gọi là đồng phạm. Phân tích các dấu hiệu của đồng phạm, để xác định rõ trách nhiệm pháp lý đối với từng người phạm tội, tránh bỏ lọt tội phạm và đảm bảo đúng người, đúng tội.

..

1️⃣ Khái niệm đồng phạm là gì?

Theo Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017):

Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm.

Như vậy, để được coi là đồng phạm, phải có đủ hai yếu tố cơ bản:

• Có từ hai người trở lên tham gia thực hiện cùng một hành vi phạm tội.

• Có sự cố ý cùng hướng đến hậu quả chung, tức là cùng nhận thức rõ hành vi là tội phạm và mong muốn hoặc để mặc hậu quả xảy ra.

 

2️⃣ Dấu hiệu pháp lý của đồng phạm

Để hiểu sâu hơn về Đồng phạm là gì, cần phân tích các dấu hiệu của đồng phạm.

✅ Dấu hiệu Chủ thể

• Có sự tham gia của ít nhất hai người trở lên vào việc thực hiện một tội phạm
• Đủ tuổi theo quy định
• Có năng lực trách nhiệm hình sự

👉 Ví dụ: Trong vụ án trộm cắp tài sản, A. rủ B. vào một nhà dân trộm cắp tiền và tải sản. Sau khi trộm cắp xong A. và B. đem đi bán, chia nhau số tiền thu lời bất chính là 20 triệu đồng do trộm cắp mà có. Tại thời điểm thực hiện hành vi thì A. – 18 tuổi, có năng lực chịu trách nhiệm hình sự còn B. – 13 tuổi, khả năng nhận thức kém. Theo quy định hiện hành thì B. không phải chịu trách nhiệm hình sự do chưa đủ tuổi theo quy định tại Điều 12 BLHS 2015. Tuy có đủ điều kiện về số lượng người tham gia thực hiện nhưng lại không đủ điều kiện về chủ thể của tội phạm. Do vậy đây không phải vụ án đồng phạm, mà là vụ án phạm tội đơn lẻ.

✅ Dấu hiệu Chủ quan

Trong khái niệm Đồng phạm là gì, về mặt chủ quan, những người đồng phạm đều có lỗi cố ý, tức là cùng nhận thức và mong muốn thực hiện tội phạm. Lỗi cố ý trong đồng phạm thể hiện ở hai khía cạnh chính: lý trí và ý chí.

🧠 1. Về lý trí

Mỗi người đồng phạm nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội và biết rằng những người khác cũng đang cùng mình thực hiện hành vi nguy hiểm đó.

Ngoài ra, mỗi người đều thấy trước được hậu quả nguy hiểm cho xã hội từ hành vi của bản thân và nhận thức được hậu quả chung mà cả nhóm hướng đến.

💪 2. Về ý chí

Những người đồng phạm đều có chung mong muốn và quyết tâm thực hiện tội phạm, cùng hướng tới một hậu quả chung. Họ thống nhất với nhau về mục đích phạm tội và sẵn sàng phối hợp hành động để đạt được mục đích đó.

✅ Dấu hiệu Khách quan

Trong khái niệm Đồng phạm là gì, về mặt khách quan, đồng phạm được thể hiện ở việc từ hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm. Mỗi người đồng phạm đều có hành vi cụ thể, gắn bó chặt chẽ và bổ trợ lẫn nhau, tạo thành một chuỗi hành động thống nhất hướng đến việc thực hiện trọn vẹn hành vi phạm tội.

🔹 1. Mối liên hệ giữa các hành vi

Hành vi của từng người đồng phạm là một mắt xích không thể tách rời trong toàn bộ quá trình phạm tội.

• Có trường hợp mọi người cùng thực hiện hành vi được quy định trong cấu thành tội phạm;

• Nhưng cũng có trường hợp mỗi người chỉ thực hiện một phần hành vi, song các phần đó khi kết hợp lại sẽ hình thành đầy đủ dấu hiệu của tội phạm.

Như vậy, hành vi của người này hỗ trợ, tạo điều kiện, thúc đẩy hoặc làm tăng hiệu quả cho hành vi của người khác. Tất cả các hành vi đều liên quan và tác động qua lại, nhằm đạt được kết quả phạm tội chung.

🔹 2. Các hình thức tham gia trong đồng phạm

Trong đồng phạm, hành vi tham gia có thể thể hiện qua bốn dạng cơ bản sau:

Chỉ khi hành vi thuộc một trong bốn nhóm trên, người tham gia mới được coi là đồng phạm. Những hành vi không thuộc các dạng này không cấu thành hành vi đồng phạm.

🔹 3. Mối quan hệ nhân quả trong đồng phạm

Giữa hành vi của các đồng phạm và hậu quả chung của tội phạm tồn tại mối quan hệ nhân quả chặt chẽ.

• Người thực hành là nguyên nhân trực tiếp gây ra hậu quả;

• Những người còn lại tuy không trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội nhưng thông qua sự tác động, hỗ trợ hoặc tổ chức của mình, đã góp phần dẫn đến hậu quả chung đó.

Hậu quả tội phạm vì thế là kết quả của hoạt động phạm tội có tổ chức, thống nhất giữa tất cả các đồng phạm.

…

3️⃣ Trách nhiệm hình sự trong đồng phạm

Theo luật, mọi người đồng phạm đều phải chịu trách nhiệm hình sự về toàn bộ tội phạm đã thực hiện, nếu họ biết trước và cùng cố ý tham gia vào hành vi phạm tội.

Tuy nhiên, mức hình phạt cụ thể đối với từng người sẽ được xem xét dựa trên vai trò, tính chất, mức độ tham gia:

• Người tổ chức, chủ mưu thường chịu mức án nặng nhất.

• Người giúp sức, xúi giục có thể được xem xét giảm nhẹ nếu vai trò thứ yếu.

• Trường hợp có người tham gia nhưng không có ý chí chung phạm tội, sẽ không bị coi là đồng phạm.

 

4️⃣ Ý nghĩa pháp lý của việc xác định đồng phạm

Việc xác định chính xác ai là người tổ chức, thực hành, xúi giục hay giúp sức giúp cơ quan tiến hành tố tụng:

• ⚖️ Xác định đúng bản chất vụ án và vai trò của từng người;

• 🧾 Đảm bảo xét xử công bằng, đúng người – đúng tội – đúng pháp luật;

• 🚫 Ngăn chặn việc đổ lỗi, né tránh trách nhiệm hình sự;

• ✅ Tăng hiệu quả phòng ngừa tội phạm và giáo dục pháp luật trong xã hội.

 

💡 Kết luận

Đồng phạm là gì? Đây là một chế định quan trọng trong luật hình sự Việt Nam, phản ánh sự liên kết có ý thức giữa nhiều người cùng thực hiện hành vi phạm tội. Việc hiểu rõ khái niệm, phân loại và trách nhiệm của từng người đồng phạm không chỉ giúp áp dụng pháp luật chính xác mà còn góp phần nâng cao ý thức pháp luật, phòng tránh vi phạm trong đời sống xã hội.

🔎 Xem nhiều hơn tại: BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

…

🔹 HD LUẬT & FDICO – Luật sư Doanh nghiệp

📲 Hotline/Zalo: 0988.073.181
🌐 Website: www.hdluat.com
📧 Email: doanhnghiep@hdluat.com

✅ Tư vấn miễn phí 24/7
✅ Hỗ trợ thủ tục trọn gói toàn quốc
✅ Cam kết bảo mật tuyệt đối thông tin khách hàng